9. Yargı Paketi Tasarısında Uzlaştırma Kurumuna İlişkin Hükümler

Dokuzuncu Yargı Paketinde Uzlastırma kurumunda radikal değişiklikler yapılmıştır. Öncelikle Hukuk fakültesi  olmayanlar artık uzlaştırmacı olma imkanı kalmamıştır. Mevcut uzlaştırmacıların hakları saklı tutulmuş olup, uzlaştırmacılık yapabileceklerdir.

Uzlastırma multidisipliner bir alandır. Ve büyük oranda iletisim ve müzakere bilgisi, yeteneği gerektirir. Bu yönü ile, iletisim fakültesi, sosyal hizmetler,sosyoloji,  psikoliji vb  alan mezunlarının süreci dahil edilmesi gerekirken sadece hukuk bilgisine alternatif uyuşmazlıklıkta vurgu yapılması ve bu alanın Hukuk fakültesi mezunlarına özgülenmesi yanlış olmustur. Ve mevut haliyle tasarının kanunlaşmasıyla uzlasma müessesinin zarar görecegi aşikardır.

İlgili maddeler:

■Ceza adalet sisteminde alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak uzlaştırma kurumu düzenlenmiştir. Uzlaştırmada amaç suçun işlenmesiyle bozulan toplum düzeninin yeniden tesis edilmesi ve sosyal barışın sağlanmasıdır. Tarafların aydınlatılabilmesi için uzlaştırmacının hukuk bilgisi önem arz etmektedir. 

Teklifle, sadece hukuk fakültesi mezunlarının uzlaştırmacı olabilmesi sağlanarak, uzlaştırma kurumunun daha da güçlendirilmesi amaçlanmaktadır

■ MADDE 21- Maddeyle, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 73 üncü maddesinde değişiklik yapılmaktadır. Düzenlemeyle, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan hakaret suçu
bakımından şikayet süresinin, her ne suretle olursa olsun fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren iki
yılı geçemeyeceği öngörülmektedir. Böylelikle bu suç bakımından azami şikayet süresi
belirlenmektedir. Belirtmek gerekir ki, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı hakaret suçu bakımmdan 73 üncü maddenin birinci ve ikinci fıkrası başta olmak üzere ilgili hükümleri uygulanmaya devam edecektir. Ancak bu suç bakımından şikayet süresi, fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren iki yılı geçemeyecektir.

■ Belirtmek gerekir ki, 125 inci maddenin birinci fıkrasındaki hakaret suçunda önödeme
hükümleri uygulanmayacaktır. Dolayısıyla bu suçun üçüncü fıkranın (b) ve (c) bendi
kapsamında ve/veya alenen işlenmesi halinde de önödeme yoluna gidilmeyecek ve uzlaştırma
hükümleri uygulanacaktır.

■ MADDE 23- Maddeyle, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 253 üncü
maddesinde değişiklik yapılmaktadır.
Maddenin üçüncü fıkrasmda yapılan değişiklikle, Türk Ceza Kanununun 125 inci maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen hakaret suçu bakımından uzlaştırma hükümlerinin uygulanmayacağı kabul edilmektedir. Başka bir ifadeyle, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenen hakaret suçunda uzlaştırma yoluna gidilmeyecektir. Dolayısıyla, ikinci fıkrada düzenlenen bu suçun dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklanna uygun davranmasından dolayı veya kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi hali ile alenen işlenmesi halinde de uzlaştırma yoluna gidilmeyecektir.

■Bununla birlikte, günümüz çağdaş ceza adalet sistemlerinin genel yönelimi dikkate
alınarak Teklifle, Türk Ceza Kanununun 125 inci maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen
hakaret suçu önödeme kapsamma alınmakta ve böylelikle bu suçla daha etkin mücadele
edilmesi amaçlanmaktadır.

■Maddenin dördüncü fıkrasında yapılan değişiklikle, şüpheli, mağdur veya suçtan zarar
görenin, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren karanm bildirmesi gereken üç günlük süre, yedi güne çıkanimaktadır. Böylelikle, uygulamada yaşanabilecek mağduriyetlerinönüne geçilmesi amaçlanmaktadır.


■Anayasa Mahkemesinin 26/7/2023 tarihli ve E: 2023/43; K: 2023/141 sayılı kararıyla.
Ceza Muhakemesi Kanununun 253 üncü maddesinin ondokuzuncu fıkrasımn beşinci
cümlesinde yer alan "Uzlaşmamn sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle
tazminat davası açılamaz;" ibaresi iptal edilmiştir. Söz konusu iptal karan, 18/10/2023 tarihli
ve 32343 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir

■ Anayasa Mahkemesi iptal karannda, uzlaşma görüşmeleri sırasında sağlıklı şekilde
belirlenmesi güç veya öngörülmesi mümkün olmayan zararlara ilişkin açılacak davalar
yönünden herhangi bir ayrım yapılmaksızın uzlaşmamn sağlanması durumunda tazminat davası açılamayacağım öngören düzenlemeyle ilgililere katlanamayacakları bir külfet yüklendiğini veiptale konu düzenlemede yargının iş yükünün azaltılması amacı ile mahkemeye erişim hakkınagetirilen sımrlama arasında makul bir denge kurulamadığım belirtmistir

■ Maddenin ondokuzuncu fıkrasında yapılan değişiklikle. Anayasa Mahkemesinin iptal
kararı dikkate alınarak uzlaşmanın sağlanması halinde, uzlaşma amnda tespit edilemeyen veya
uzlaşmadan sonra ortaya çıkan zararlar hariç, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası
açılamayacağı hüküm altına alınmaktadır. Böylelikle, uzlaşma görüşmeleri sırasında tespit
edilemeyen ya da uzlaşmadan sonra ortaya çıkan zararlara ilişkin tazminat davası açabilme
imkânı tamnmak suretiyle hak arama hürriyeti kapsamındaki mahkemeye erişim hakkı güvence
altına alınmaktadır.

■Maddenin yirmidördüncü fıkrasında yapılan değişiklikle, ceza muhakemesinde
uzlaştırmacı olabilmek için hukuk fakültesi mezunu olma şartı getirilmektedir.

■MADDE 24- Maddeyle, 5271 sayılı Kanunun 254 üncü maddesinin ikinci fıkrasındayapılan değişiklikle, kovuşturma evresinde uzlaşma gerçekleştiği takdirde, edimin yerinegetirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi halinde dava hakkmda durma karan verileceği ve uzlaşmamn gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, mahkemece yargılamaya kaldığı yerden devam olunacağı hüküm altma alınmaktadır. Böylelikle, mevcut düzenlemeye göre sanık hakkmda daha aleyhe sonuçlardoğurabilecek nitelikte olan hükmün açıklanmasmm geri bırakılması karan verilmesi uygulamasından vazgeçilerekuzlaşmamn gereklerinin yerine getirilebilmesi bakımmdan durma karan verilmesi
sağlanmaktadır. Durma süresince zamanaşımı işlemeyecektir


■MADDE 25- Maddenin birinci fıkrasıyla, 5237 sayılı Kanunun 73 üncü maddesinin
ikinci fıkrasında yapılan düzenlemenin, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibanyla soruşturmaveya kovuşturma evresine geçilmiş şikayete bağlı olan hakaret suçu bakımından
uygulanmayacağı ve bu soruşturma ve kovuşturmalann genel hükümlere göre sonuçlandınlacağıkabul edilmektedir.
Maddenin ikinci


■Belirtmek gerekir ki, 5271 sayılı Kanunun 253 maddesinin üçüncü fıkrasmda "Uzlaştırma
kapsamma giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aym mağdura karşı
işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir. Teklifle
Türk Ceza Kanununun 125 inci maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen hakaret suçunda
uzlaştırma yoluna gidilemeyeceğinin kabul edilmesi nedeniyle, mağduru muhatap alan sesli,
yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenen hakaret suçuyla birlikte aym mağdura karşı işlenen diğer
suçlar bakımından da uzlaştırma hükümleri uygulanamayacaktır

■Maddenin üçüncü fıkrasıyla, 253 üncü maddenin yirmidördüncü fıkrasında yapılan
düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce uzlaştırmacı yazılı sınavında başanlı olanlann
haklarmm korunması amaçlanmaktadır.
Maddenin dördüncü fıkrasıyla, uzlaşmamn gerçekleştiği ancak edimin yerine
getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi nedeniyle
samk hakkında bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibanyla hükmün açıklanmasımn geri
bırakılmasma karar verilmiş dosyalar bakımından bu maddeyi ihdas eden Kanunla 254 üncü
maddenin ikinci fikrasmda yapılan değişikliğin uygulanmayacağı ve bu dosyalann 254 üncü
maddenin ikinci fıkrasımn değişiklikten önceki hükümlerine göre sonuçlandınlacağı kabul
edilmektedir. 

■Dolayısıyla, maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibanyla 254 üncü maddenin ikincifıkrası gereğince hükmün açıklanmasımn geri bırakılmasına karar verilen dosyalarda geri
bırakma süresince zamanaşımı işlemeyecek ve uzlaşmamn gereklerinin yerine getirilmemesi
halinde, mahkeme tarafmdan 231 inci maddenin onbirinci fikrasmdaki şartlar aranmaksızın hüküm açıklanacaktır. Bu dosyalarda, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı kaldınlarak
durma karan verilemeyecektir

■ Uzlaştırmacıların Hukuk Fakültesi Mezunu olma şartı, halihazırda uzlaştırmacı olan, Bu maddeyi ihdas eden Kanunla, 253 üncü maddenin yirmidördüncü fıkrasında yapılan düzenleme, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan uzlaştırmacı yazılı sınavlarında başarılı olanlar hakkında uygulanmaz. Bu kişiler, diğer koşulları taşımalan halinde uzlaştırmacı siciline ve listelerine kaydedilebilir.

■(4) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla 254 üncü maddenin ikinci fıkrasıuyannca hükmün açıklanmasmm geri bırakılmasına karar verilen dosyalar bakımından bu maddeyi ihdas eden Kanunla 254 üncü maddenin ikinci fıkrasında yapılan değişiklik uygulanmaz. Bu dosyalar, 254 üncü maddenin ikinci fıkrasımn değişiklikten önceki hükümlerine göre sonuçlandırılır."

HAZIRLAYAN : UZLAŞTIRMACI Serkan HORUZ